ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Πότε και πώς τα Χριστούγεννα καθιερώθηκαν ως γιορτή;

Τα Χριστούγεννα δεν ανήκουν στις πρωτοχριστιανικές γιορτές. Αρχικά οι χριστιανοί γιόρταζαν, ως γνωστόν, κυρίως το Πάσχα (Σταύρωση και Ανάσταση του Χριστού). Γύρω στο έτος 300 είχαν εισαχθεί για τις 6 Ιανουαρίου τα Επιφάνια ως γιορτή της εμφάνισης ή φανέρωσης ("επιφάνειας") της μεσσιανικότητας ή της θεότητας του Ιησού. Μάλλον πρωτοεπικράτησε στην Αλεξάνδρεια, όπου την ημέρα αυτή γιορτάζονταν με λαμπρότητα τα γενέθλια του πολιούχου θεού "Αιώνος" (= του αιώνιου χρόνου). Και αυτό έγινε για να απομακρυνθούν και να προφυλαχθούν οι χριστιανοί από τους "εθνικούς" (= ειδωλολάτρες). Παρά την αρχική ταλάντευση, αν κατ' αυτήν γιορταζόταν η βάπτισή ή η γέννηση του Χριστού, τελικά επικράτησε να συνεορτάζονται και τα δύο γεγονότα.

Στη Ρώμη όμως από το 336 άρχισε ο εορτασμός των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου, μέρα εκεί της γιορτής του "αήττητου ήλιου" (dies invicti solis). Από εκεί επεκτάθηκε στην υπόλοιπη Δύση. Στην Ανατολή η γιορτή των Χριστουγέννων πρωτοδιαδόθηκε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας από τον Μ. Βασίλειο γύρω στα 376. Βαθμηδόν επεκτάθηκε: στην Κ/Πολη (379), Αντιόχεια (386), Ιεροσόλυμα (431), Αλεξάνδρεια (433) κ.λπ. Επί Ιουστινιανού (527-565) επικράτησε παντού, πλην Αρμενίας, που επέμεινε στα Επιφάνια.

Η νηστεία των Χριστουγέννων αρχικά ήταν 7ήμερος, αργότερα έγινε 40ήμερος.

   Τα Χριστούγεννα στους χριστιανούς της Δύσης.

Από τον 4ον αι. μέχρι και σήμερα γιορτάζονται με λαμπρότητα στους ναούς και εκτός, ιδίως στην οικογένεια. Ο στολισμός των πάντων είναι εντυπωσιακός. Οι 4 Κυριακές πριν τη γιορτή ονομάζονται "περίοδος αναμονής του ερχομού"(Advent). Στους ναούς, στους δρόμους και στα σπίτια υπάρχουν πολυέλαιοι ή στεφάνια με κλαδιά από έλατο με 4 λάμπες ή λαμπάδες. Την α΄ Κυριακή ανάβουν τη μία, την β΄ τη δεύτερη κ.ο.κ.

Ένα παράδειγμα για κάποιες προχριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις που γίνονται στη Γερμανία:

Μεμονωμένες οικογένειες ή περισσότερες μαζί ή ομάδες πιστών σε ενοριακά ή άλλα κέντρα συλλόγων κάθονται γύρω- γύρω, με το στεφάνι και τις 4 λαμπάδες στο κέντρο, με ροφήματα και γλυκίσματα χριστουγεννιάτικα, και τραγουδούν παλιά ή νέα χριστουγεννιάτικα τραγούδια από τα πάμπολλα που έχουν και ξέρουν. Αυτό γίνεται τις Κυριακές και καθημερινές. Φυσικά η θεία λειτουργία της γιορτής στις 25 Δεκεμβρίου παρουσιάζει ένα μοναδικό αποκορύφωμα. Η εξέχουσα θέση της γιορτής των Χριστουγέννων στη Δύση συνδέεται με λόγους θεολογικούς, πολιτιστικούς, ιστορικούς και ψυχοσύνθεσης των δυτικών χριστιανών. Χωρίς να λείπει και εκεί όπως κοσμικό στοιχείο, που απειλεί την χριστουγεννιάτικη ουσιαστικότητα, οι εκδηλώσεις ανθρωπιάς, συμφιλίωσης, πνευματικής ανάτασης και ανανέωσης κάνουν πολύ αισθητή την παρουσία τους στη ζωή και στις σχέσεις τους.

Στους χριστιανούς της Ανατολής.

Εδώ τα Χριστούγεννα είναι πρώτα και κύρια εκκλησιαστικά. Παρουσιάζουν μιαν ιερή σοβαρότητα, σεμνή ιεροπρέπεια και χαρακτηριστική ανθρώπινη ζεστασιά. Η Σαρακοστή με το ασκητικό πρόγραμμα ζωής, ο μόνιμος ύμνος "? Παρθένος σήμερον τ?ν προαιώνιον Λόγον?" τις 4 Κυριακές πριν, η Κυριακή προ των Χριστουγέννων, η ακολουθία

των Ωρών της Παραμονής και ο Εσπερινός και, τέλος, ο ωραίος Όρθρος της γιορτής, προετοιμάζουν εκκλησιαστικά τους πιστούς. Η γλώσσα της χριστουγεννιάτικης υμνολογίας είναι αρχαιοπρεπής και σεβάσμια και μακάρι να ήταν κατανοητή από πολλούς!... Η ποιητική πνοή και ο πλούτος της υψηλής στάθμης. Οι νηφάλιες μελωδίες συμπληρώνουν τη γλυκιά και κατανυκτική ατμόσφαιρα. Και κάτι το ξεχωριστό: Ο Όρθρος και η θ. Λειτουργία τελούνται τα χαράματα μια παλιά παράδοση που συνεχίζεται ως σήμερα. Χάρη στις νεότερες ερμηνευτικές προσπάθειες Ελλήνων καινοδιαθηκολόγων ένας ευρύτερος κύκλος ενδιαφερόμενων ενημερώθηκαν και βοηθήθηκαν, ώστε να προσεγγίσουν πιο συνειδητά την ουσία, το βάθος, την αξία και τα μηνύματα ζωής της μεγάλης γιορτής. Με αυτόν τον τρόπο ατόνησαν σε κάποιο βαθμό τα γλυκερά, ρομαντικά και ειδυλλιακά στοιχεία που σκέπαζαν τη χριστουγεννιάτικη σοβαρότητα και δυναμική. Πάντως και εδώ όπως και στη Δύση οι θετικές εκδηλώσεις την περίοδο πριν και μετά τη γιορτή είναι πολλές και ελπιδοφόρες.

Μερικά χαρακτηριστικά έθιμα και εκδηλώσεις τα Χριστούγεννα:

* Οι ξενιτεμένοι διασχίζουν γη, αιθέρες και θάλασσες, για να βρεθούν στο πατρικό τους τα Χρι-

στούγεννα

* Στο τραπέζι της παραμονής ή ανήμερα της γιορτής αφήνουν κενή τη θέση εκείνων που δεν μπόρεσαν να έρθουν (από την ξενιτιά ή από δουλειές)

* Κάποιοι δεν σηκώνουν το βράδυ της παραμονής το τραπέζι με όσα περίσσεψαν. Με αυτή την κίνηση ο νους τους πηγαίνει στους πεινασμένους παντού στον κόσμο και ίσως τους ευαισθητοποιεί για έμπρακτες σχετικές κινητοποιήσεις

* Αρκετές οικογένειες προσκαλούν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι ξένους, για να νιώσουν και

αυτοί λίγο οικογενειακά (μακριά από τους δικούς τους στην πατρίδα τους)

* Οικογένειες, ομάδες ή μεμονωμένα πρόσωπα, μόνοι τους ή με διάφορους συλλόγους, επισκέπτονται και δίνουν δώρα και ευχές σε διάφορα ιδρύματα (γηροκομεία, νοσοκομεία, φυλακές, κέντρα αλλοδαπών κ.λπ.), ή σε μεμονωμένους ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη (μοναχικοί, ξένοι, άρρωστοι, άνεργοι, ανάπηροι κ.λπ.).

Ημερομηνία Γέννησης του Χριστού

Οι ευαγγελιστές Μτ και Λκ δεν αναφέρουν ημερομηνία και ώρα γέννησης του Ιησού. Η 25η Μαρτίου θεωρούνταν στα παλιά χριστιανικά χρόνια ως η μέρα της δημιουργίας του κόσμου. Αυτή επικράτησε κάποτε να θεωρείται και ως η μέρα του Ευαγγελισμού.

         Έτσι η 25η Δεκ. (9 μήνες μετά) ορίσθηκε ως η μέρα της Γέννησης. Το 525 μ.Χ. ο σκυθικής καταγωγής μοναχός Διονύσιος ο Μικρός (Exiguus) πρότεινε στη Ρώμη (όπου η χρονολογική μέτρηση άρχιζε από την κτίση της πόλης) την καθιέρωση χριστιανικής χρονολόγησης (από τη Γέννηση και εξής). Αυτή επικράτησε στη Δύση τον 8ο αι., ενώ στην Ανατολή τον 16ο - 17ο αι.

Όμως από μη ακριβή υπολογισμό όρισε τη γέννηση του Χριστού 5-6 χρόνια αργότερα από τη

σωστή χρονολογία. (Δηλ. ο Ιησούς γεννήθηκε 5-6 χρόνια νωρίτερα από την ισχύουσα σήμερα

χρονολογία). Όταν επισημάνθηκε το σφάλμα, εκτιμήθηκε ότι η ουσία του γεγονότος της Γέννησης δεν μειώνεται. Και κρίθηκε ότι, για πρακτικούς λόγους (αλλιώς έπρεπε να διορθωθούν αναρίθμητες χρονολογίες!), ήταν προτιμότερο να μείνει η χρονολογία ως έχει.

ΚΟΝΤΑΚΙΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Ποίημα ?ωμανού το? Μελ?δού.